Impact of land use change on spider diversity (Araneae) in rangeland and urban park areas around Tehran (Chitgar, Lavizan and Darakeh)

Maryam Azimi Bidar¹| Faraham Ahmadzadeh^2* | Khosro Piri³| Asghar Abdoli⁴| Reihaneh Saberi-Pirooz⁵

1. Department of Biodiversity and Ecosystem Management, Environmental Sciences Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. E-mail: Maryam96azimi@gmail.com
2. Corresponding Author, Department of Biodiversity and Ecosystem Management, Environmental Sciences Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. E-mail: F_ahmadzade@sbu.ac.ir
3. Department of Biodiversity and Ecosystem Management, Environmental Sciences Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. E-mail: P_khosro@sbu.ac.ir
4. Department of Biodiversity and Ecosystem Management, Environmental Sciences Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. E-mail: A_Abdoli@sbu.ac.ir
5. 5. Department of Biodiversity and Ecosystem Management, Environmental Sciences Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. E-mail: R_Saberipirooz@sbu.ac.ir

تأثیر تغییر کاربری زمین بر تنوع عنکبوت­ها  (Araneae)در مراتع و پارک‌های شهری اطراف تهران (چیتگر، لویزان و درکه)

مریم عظیمی بیدار¹| فراهم احمدزاده^2*| خسرو پیری³| اصغر عبدلی⁴| ریحانه صابری پیروز⁵

1. گروه تنوع زیستی و مدیریت اکوسیستم، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. رایانامه: Maryam96azimi@gmail.com
2. نویسنده مسئول، گروه تنوع زیستی و مدیریت اکوسیستم، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. رایانامه: F_ahmadzade@sbu.ac.ir
3. گروه تنوع زیستی و مدیریت اکوسیستم، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. رایانامه: P_khosro@sbu.ac.ir
4. گروه تنوع زیستی و مدیریت اکوسیستم، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. رایانامه: A_Abdoli@sbu.ac.ir
5. گروه تنوع زیستی و مدیریت اکوسیستم، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. رایانامه: R_Saberipirooz@sbu.ac.ir  

مقدمه

افزایش سریع جمعیت جهان، تقاضای روزافزون برای غذا و گسترش شهرنشینی و کشاورزی، نیروهای محرک اصلی برای تغییر کاربری بوده است  .(Yu et al., 2013)مطالعات متعددی نشان داده‌اند که فعالیت‌های انسانی بر اکوسیستم‌های جهانی تأثیر می‌گذارد .(Reid et al., 2005; Díaz et al., 2006) تغییر کاربری زمین، مانند تبدیل مناطق طبیعی به محیط‌های انسانی، یکی از مهم‌ترین عوامل تغییردهنده اکوسیستم‌های خشکی است (Foley et al., 2005; Winkler et al., 2021). این تغییرات باعث تغییر در پوشش گیاهی و تنوع زیستی در زیست‌بوم‌ها و قاره‌های مختلف می‌شود. تغییر کاربری زمین همچنین بر خاک و خدمات اکوسیستمی تأثیر منفی می‌گذارد (Sylvain and Wall, 2011; Nielsen et al., 2015; Veldkamp et al., 2020; Zarafshar et al., 2020). تنوع زیستی خاک و جانوران خاک‌زی، ازجمله کرم‌های خاکی، حشرات و پستانداران کوچک، نقش حیاتی در اکوسیستم‌های خشکی ایفا می‌کنند. این موجودات با انجام فرآیندهای زیستی در خاک، به حفظ سلامت آن کمک کرده و در تنظیم چرخه مواد مغذی، تجزیه مواد آلی و گردش مواد معدنی نقش اساسی دارند .همچنین، آن‌ها با ایجاد ساختار مناسب خاک و تنظیم آب، به حفظ رطوبت و نفوذپذیری خاک کمک می‌کنند. در مجموع، آن­ها به بهبود حاصلخیزی خاک و حمایت از تنوع زیستی کلی اکوسیستم کمک می‌نمایند.

ارگانیسم‌های خاک از نظر تنوع بسیار گسترده هستند (Torsvik and Vreas, 2002; Tedersoo et al., 2014). آن­ها بر اساس اندازه به میکروفون[1] (جانوران میکروسکوپی با قطر کمتر از 1/0 میلی‌متر، مانند نماتدها)، مزوفون[2] (جانوران کوچک با قطر 1/0 تا 2 میلی‌متر مانند کنه‌ها و دم‌فنری‌ها)، ماکروفون [3]( بزرگ بی‌مهرگان قابل مشاهده با چشم غیرمسلح) و مگافون[4] (مهره‌داران کوچک مانند موش‌کور، جوندگان کوچک، بعضی از دوزیستان و خزندگان و غیره) طبقه‌بندی می‌شوند (Swift et al., 1979; Ruiz et al., 2008). بزرگ ‌بی‌مهرگان ساکن خاک ۲۳ تا ۲۷ درصد از تمام گونه‌های شناخته شده را تشکیل می‌دهند (Decaëns et al., 2006; Anthony et al., 2023).

 از میان بزرگ بی­مهرگان شناخته شده، بندپایان نقش­های اساسی در اکوسیستم­های زمینی ایفا می­کنند. درک تعاملاتی که آن­ها با محیط خود دارند برای حفاظت از طبیعت ضروری است .(Malumbres et al., 2013) از این میان، عنکبوتیان به دلیل عادت شکارگری غیرانتخابی، فراوانی و توزیع گسترده در جهان(Adis and Harvey, 2000) ، نقش مهمی را در اکوسیستم‌های خاکی ایفا می‌کنند. آن­ها همچنین می‌توانند به عنوان شاخص تنوع زیستی عمل کنند (Sauberer et al., 2004; Foord and Dippenaar-Schoeman, 2016)، زیرا به تغییرات محیطی بسیار حساس هستند (Kundu, 2022) و شکارچیان اصلی سایر بی‌مهرگان و تنظیم‌کنندگان اصلی جمعیت حشرات به شمار می­روند (Dippenaar-Schoeman et al., 2012). مطالعات نشان می‌دهد که عنکبوت‌ها و گیاهان می‌توانند روابط همزیستی مثبتی برقرار کنند. به عنوان مثال، عنکبوت‌ها با شکار حشرات مضر گیاهان، به بهبود شرایط رشد آن‌ها کمک می‌کنند .(Whitney, 2004) ترکیب جوامع، فراوانی و تنوع عنکبوت‌ها در یک اکوسیستم به شدت تحت تأثیر ساختار پوشش گیاهی و شرایط محیطی مانند خاک و آب و هوا قرار دارد (Pauli et al., 2011; Amazonas et al., 2018; Hernández et al., 2018). علفزارها و مراتع زیستگاه‌های پیچیده‌ای هستند که تحت تأثیر ساختار پوشش گیاهی قرار دارند .این ساختار نقش مهمی در شکل‌دهی جوامع جانوری محلی ایفا می‌کند .(Parr et al., 2010) علفزارهای بومی با لایه‌های متنوع گیاهی، منابع غذایی و زیستگاهی ضروری را برای حشرات فراهم می‌کنند که از این­رو، تنوع گیاهی و پیچیدگی زیستگاه را در حمایت از جوامع متنوع بی‌مهرگان برجسته می‌کند(Reid and Hochuli, 2007) . مراتع به‌طور طبیعی تنوع زیستی بالایی دارند و نقش مهمی در عملکرد اکوسیستم ایفا می‌کنند. تبدیل این مناطق به پارک‌های شهری با تنوع گیاهی پایین ممکن است منجر به کاهش تنوع گونه‌ها و از بین رفتن برخی خدمات اکوسیستمی­شود. این تغییرات می‌تواند تأثیرات جدی بر تنوع زیستی بی‌مهرگان داشته باشد و به ویژه منجر به کاهش فراوانی حشرات و غنای گونه‌ای گردد. همچنین، شهرنشینی معمولاً موجب همگن‌سازی جوامع بی‌مهرگان و کاهش تنوع در مقایسه با پارک‌های طبیعی می‌شود (Sobczyk, 2015). بنابراین، این تغییر کاربری لزوماً بهترین رویکرد از نظر حفظ تنوع زیستی و ارزش اکولوژیکی نیست .در عین حال، ایجاد پارک‌های شهری با تنوع گیاهی و ساختار متنوع می‌تواند راهکاری مناسب برای حفظ تنوع زیستی و ارائه خدمات اکوسیستمی در مناطق شهری باشد. تغییر کاربری پارک‌های شهری یکی از جنبه‌های حیاتی برای انطباق با تغییرات اجتماعی و فناوری در شهرها به شمار می‌آید. تحقیقات نشان می‌دهد که همسویی ایجاد این پارک با اصول توسعه پایدار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است (Remøy and Wilkinson, 2022). چنین پارک‌هایی می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی شهروندان، افزایش تعاملات اجتماعی و ارتقای سلامت عمومی کمک کنند و در عین حال به حفظ اکوسیستم‌های محلی بپردازند. در نهایت، توجه به طراحی و مدیریت این فضاها با رویکردی اکولوژیک می‌تواند به عنوان یک استراتژی مؤثر در توسعه پایدار شهری عمل کند و به مدیریت چالش‌های محیط زیستی و اجتماعی در شهرها کمک نماید (Norbury and Overmeire, 2019).

 امروزه با گسترش شهرنشینی و تغییر کاربری زمین، شناسایی و حفاظت از بی­مهرگان خاک­زی، به سبب حفظ کیفیت خاک نقش حیاتی‌تر دارد. اما علی­رغم، نقش کلیدی آن­ها در اکوسیستم‌ها هنوز بخش اعظمی از این تنوع زیستی ناشناخته مانده است. از این­رو در این مطالعه، ابتدا تنوع عنکبوتیان در مراتع اطراف تهران بررسی شد و در مرحله بعد تأثیر تغییر کاربری اراضی (تبدیل مرتع به پارک جنگلی دست کاشت) روی جوامع آن­ها با استفاده از مطالعات آماری مورد بررسی قرار گرفت.

مواد و روش‌ها

مناطق مورد مطالعه

با توجه به گسترش تغییرات کاربری اراضی ناشی از افزایش شهرنشینی در شهر تهران، بر اساس بررسی‌های اولیه میدانی، سه منطقه شامل پارک جنگلی چیتگر، لویزان و درکه برای این مطالعه انتخاب شدند (شکل ۱). هر سه منطقه دارای بخش‌های مرتعی و پارک شهری هستند.

معرفی مناطق

• پارک شهری چیتگر: این پارک در غرب تهران و در ارتفاع بین 1269 تا 1590 متر بالاتر از سطح دریا واقع شده است. طول جغرافیایی آن از ۵۱ درجه و ۱۴ دقیقه شرقی تا ۵۱ درجه و یک دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی آن از ۳۵ درجه و ۲۰ دقیقه و ۴۴ ثانیه شمالی تا ۳۵ درجه و ۴۸ دقیقه شمالی است. این پارک در سال ۱۳۴۷ احداث شده و وسعت آن حدود ۹۰۰ هکتار است. گونه­های غالب این پارک درختان سوزنی‌برگ شامل کاج تهران eldarica) (Pinus و اقاقیا (Robinia pseudoacacia) هستند که حدود ۳۹۰ هکتار از مساحت کل پارک (حدود ۴۸ درصد) را تشکیل می‌دهند. 52 درصد باقیمانده را درختان پهن‌برگ مانند زبان گنجشک (Fraxinus excelsior) در بر می‌گیرند (Motahari, 2010).
• پارک شهری لویزان: این پارک در شمال شرق تهران و در ارتفاع ۱۳۹۰ تا ۱۵۹۰ متری از سطح دریا واقع شده است. عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۲۰ دقیقه و ۴۴ ثانیه شمالی تا ۳۵ درجه و ۴۶ دقیقه و ۴۵ ثانیه شمالی و طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۲۹ ثانیه شرقی تا ۵۱ درجه و ۳۴ دقیقه و ۱۵ ثانیه شرقی است. پارک جنگلی لویزان در سال  ۱۳۴۱ احداث شد و دارای وسعت تقریبی ۷۰۰۰ متر مربع است .گونه غالب این پارک به‌ویژه در بخش شمال شرقی، سرو کوهی (Cupressus sempervirens) و به‌ خصوص کاج تهران است .البته در قسمت‌هایی از آن انواع درختچه‌ها و درختان پهن‌برگ دیده می‌شود (Yousfi and Mohammadi, 2017).
• پارک شهری درکه: این پارک در شمال غرب شهر تهران و در ارتفاع 1800 تا 2200 متر بالاتر از سطح دریا واقع شده است. مختصات جغرافیایی آن ۳۵ درجه و ۴۸ دقیقه و ۲۷ ثانیه شمالی و ۵۱ درجه و ۲۳ دقیقه و ۴۹ ثانیه شرقی می‌باشد. میانگین بارندگی سالانه آن ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر است. گونه‌های غالب آن از درختان سوزنی‌برگ شامل کاج تهران (Pinus eldarica)، سرو نقره‌ای (Cupressus arizonica) و سرو خمره‌ای شرقی (Chamaecyparis thyoides) هستند (Gitashenasi, 1985).

شکل 1. موقعیت جغرافیایی مناطق مورد مطالعه در استان تهران: چیتگر، لویزان و درکه

نمونه‌برداری

در این مطالعه نمونه‌های عنکبوت خاک­زی از محدوده­ی پارک شهری و مرتع هر سه منطقه در فصل بهار (سال 1401)، جمع‌آوری شدند. در هر نوع رویشگاه، دو سایت به مساحت تقریبی 400 متر مربع بررسی شدند. در هر سایت نمونه­ها با استفاده از شش کوادرات 5/0 متر × 5/0 متر از میان لاشبرگ و سطح خاک جمع آوری و در اتانول 96 درصد نگهداری شدند. در مجموع، از 72 کوادرات نمونه‌برداری شده از سه منطقه مورد مطالعه، 318 نمونه عنکبوت جمع‌آوری شدند (جدول 1).

بررسی تنوع ریخت‌شناسی

پس از جمع‌آوری نمونه‌ها، آن­ها به آزمایشگاه اکولوژی مولکولی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی منتقل شدند. در این مرحله، نمونه‌ها بر اساس ویژگی‌های ظاهری (ریخت‌شناسی) با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر (Kaston, 1978; Ovtsharenko et al., 1992; Marusik and Kovblyuk, 2009; Kovblyuk et al., 2012; Word Spider Catalog, 2018) به واحدهای ریخت‌شناسی عملکردی تاکسونومیک [5](MorphOTU) گروه­بندی شدند.

جدول 1. فهرست عنکبوت­های خاک­زی جمع آوری شده از سه منطقه (چیتگر، لویزان و درکه) به همراه فراوانی و تعداد MorphOTUهای شناسایی شده به تفکیک پارک شهری و مرتع در فصل بهار 1401

تحلیل آماری تنوع عنکبوت‌ها

برای بررسی نقش کاربری اراضی در تنوع عنکبوت‌ها در هر منطقه، ابتدا داده‌های مربوط به فراوانی (تعداد کل عنکبوت‌ها) در هر کوادرات جمع‌آوری و به تفکیک سایت‌ها دسته‌بندی شدند. سپس تنوع عنکبوت‌ها در نواحی مرتع و پارک شهری برای هر سه منطقه با استفاده از آزمون‌های آماری مقایسه شدند. برای این منظور، از تحلیل واریانس دوطرفه (ANOVA) در محیط R v. 4.0.3 (R Core Team, 2021) با استفاده از بسته آماری (Fox et al., 2007) car v. 1.2-7 استفاده شد. پیش‌فرض‌های آنالیزANOVA ، شامل همگنی واریانس‌ها با آزمون (Levene) و نرمال بودن توزیع داده‌ها با آزمون(Shapiro-Wilk)  بررسی شد. در نهایت، برای ارزیابی جامع‌تر تفاوت‌های بین جوامع عنکبوت، از تحلیل واریانس چندمتغیره جایگشتی (PERMANOVA)  با استفاده از بسته آماری Vegan v.1.17-8 (Oksanen, 2011) و ماتریس‌های عدم تشابه جاکارد[6] استفاده شد. این آنالیز به صورت دوطرفه و تحت مدل کاهش‌یافته با 999 جایگشت انجام شد .همچنین، برای بررسی تفاوت‌های بیشتر بین جوامع عنکبوت‌ها میان مرتع و پارک شهری در هر سه منطقه، از شاخص تنوع بتا با استفاده از بسته آماری betapart  (Baselga et al., 2018) در محیط R استفاده شد. این روش به ما اجازه می­دهد تا تعیین کنیم که آیا تغییرات در تنوع زیستی بتا به دلیل تغییرات در ترکیب گونه­ها در مکان­ها (Turnover) رخ داده است یا به دلیل افزایش یا کاهش در ترکیب گونه­ها  (Nestedness) ایجاد شده است. شاخص تنوع شانون_-وینر (H) نیز با استفاده از بسته­ آماری Vegan v.1.17-8 برای هر کاربری محاسبه شد.

نتایج

مطالعات ریخت‌شناسی

در این مطالعه، از مجموع 318 نمونه‌ی جمع‌آوری شده از کوادرات‌ها، 67 MorphOTU شناسایی شدند (جدول 1). در منطقه چیتگر، تعداد 25MorphOTU  در مرتع و 20  MorphOTUدر پارک شهری شناسایی شدند. همچنین، در منطقه لویزان، 19 MorphOTU در مرتع و 11 MorphOTU در پارک شهری ثبت شد. در منطقه درکه نیز تعداد 26  MorphOTUدر مرتع و 17 MorphOTUدر پارک شهری شناسایی شدند.

نتایج تجزیه و تحلیل­های آماری

در این مطالعه نتایج مقایسه­ی مربوط به فراوانی کل عنکبوت­ها و تعداد MorphOTUها نشان داد که در همه مناطق فراوانی و تعداد MorphOTU­های مرتع بیشتر از پارک شهری بود (جدول 1 و شکل 2).

برای بررسی تنوع و ترکیب جوامع عنکبوت­ها  (PERMANOVA) و چند متغیره (ANOVA)تک متغیره  جدول 2. نتایج آنالیز

شکل 2. فراوانی عنکبوت­ها در هر منطقه به تفکیک مرتع و پارک شهری

نتایج ANOVA در این پژوهش نشان داد که تفاوت میان سه منطقه و مقایسه مرتع و پارک شهری در محدوده مورد مطالعه معنی‌دار است. اما بین این دو ناحیه (مرتع و پارک شهری) در هر منطقه تفاوت معنی­داری مشاهده نشد (p-value > 0.05، جدول 2).

نتایج تجزیه و تحلیل PERMANOVA نشان داد که ترکیب جوامع عنکبوتی (MorphOTU) بین دو ناحیه (مرتع و پارک شهری) دارای تفاوت معناداری است. این امر نشان می‌دهد که ترکیب جوامع عنکبوتیان بین دو ناحیه متفاوت شده است (جدول 2). آنالیز پارتیشن‌بندی تنوع β نشان داد که Turnover عامل اصلی تفاوت جوامع عنکبوت بین مرتع و پارک شهری در هر سه منطقه بوده است (جدول 3).

جدول3 . نتایج پارتیشن‌بندی تنوع زیستی بتا بین نواحی مرتع و پارک شهری

همچنین مقدار شاخص­ شانون-وینر در تمامی مناطق، در ناحیه مرتع  (چیتگر: 463/2، لویزان: 418/2 و درکه: 431/2) بیشتر از ناحیه پارک شهری (چیتگر: 455/2، لویزان: 412/2 و درکه: 426/2)
بود.

بحث

این مطالعه به بررسی تنوع و فراوانی عنکبوت­های سه منطقه از شهر تهران به تفکیک مراتع و پارک شهری پرداخته است. در این مطالعه 67 MorphOTU شناسایی شد و نقش کاربری اراضی در تفاوت میان جوامع عنکبوتیان نشان داده شد.

نتایج این مطالعه نشان داد که فراوانی و تنوع عنکبوت­ها و همچنین شاخص شانون-وینر در مراتع در همه مناطق بیشتر از پارک­های شهری بود. مراتع با تنوع گیاهی و ساختار پوشش گیاهی مناسب، محیط مساعدی را برای زندگی و تغذیه عنکبوت­ها فراهم می‌کند. این مناطق متشکل از گیاهان علفی می­توانند زیستگاه­های نیمه‌طبیعی مناسبی برای بسیاری از عنکبوت­ها باشند که سرپناه، مکان­های زمستان گذرانی و منابع غذایی اضافی را فراهم می­کنند (Aviron et al., 2005; Schmidt and Tscharntke, 2005; Batáry et al., 2008). Diehl و همکاران (2013) در مطالعات خود گزارش دادند که در مناطق مرتعی درصد طعمه­های متعلق به راسته دوبالان بیشتر از مناطق تغییر یافته است. این به این دلیل است که علفزارها اغلب با شدت کمتری نسبت به پارک‌های شهری مدیریت می‌شوند و ممکن است از جوامع شکار متنوع‌تری برای عنکبوتیان حمایت کنند (Diehl et al., 2013). عنکبوت‌ها به عنوان شکارچیان مؤثر و کنترل‌کننده‌های زیستی آفات، نقش حیاتی در حفاظت از محیط زیست ایفا می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهند که این موجودات در اکوسیستم‌های مختلف به عنوان شکارچیان مؤثر عمل می‌کنند و گونه‌های متنوعی از آن‌ها در زیستگاه‌های گوناگون یافت می‌شود. عنکبوت‌ها با محدود کردن رشد نمایی جمعیت‌های طعمه، به تعادل اکوسیستم‌ها کمک کرده و از خسارت آفات به محصولات کشاورزی جلوگیری می‌کنند (Rajeswaran et al., 2005; Grbić et al., 2021). نتایج این مطالعه نشان داد که تغییر کاربری در این مناطق، بین نواحی (مرتع و پارک) تأثیرات قابل توجهی بر ترکیب جوامع عنکبوت‌ها داشته است. تغییر کاربری اراضی منجر به کاهش زیستگاه طبیعی، ساده سازی ساختار پوشش گیاهی و افزایش اختلالات می­شود که همگی از عوامل اصلی انقراض گونه­ها هستند (Faeth et al., 2011; Le Roux et al., 2014; Rayner et al., 2015). مطالعات مختلف بیان می­کنند که تغییر در نوع و تراکم پوشش گیاهی، از بین بردن کامل یا بخشی از آن، به واسطه تغییر کاربری اراضی، می­تواند منجر به دگرگونی­های چشمگیری در خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک گردد (Ruiz et al., 2010; Solórzano Flores, 2020). نتایج تنوع بتا نشان می‌دهد که ترکیب جوامع عنکبوت­ها دستخوش تغییر شده است. این یافته بیانگر آن است که ساختار و ترکیب جوامع عنکبوت­ها در بین مراتع و پارک شهری متفاوت است و تغییرات قابل توجهی در آن‌ها رخ داده است. این نتایج با مطالعه Lowe و همکاران (2018) مطابقت دارد؛ آن­ها به این نکته اشاره کردند که ترکیب جمعیت‌های عنکبوت­ها می‌تواند تحت تأثیر ویژگی‌های زیستگاهی و فعالیت‌های انسانی قرار گیرد و منجر به تغییرات در غنای گونه‌ها و ساختار جامعه شود (Lowe et al., 2018).

نتایج این مطالعه نشان داد که علی رغم تفاوت در ترکیب جوامع و تنوع عنکبوت­ها بین مراتع و پارک­های شهری، پارک­های شهری از جوامع عنکبوت­ها پشتیبانی می‌کنند. آن‌ها زیستگاه‌های ضروری برای گونه‌ها فراهم کرده و نقش مهمی در حفظ محیط زیست و تنوع زیستی دارند .(Benites et al., 2023) محیط پارک شهری به دلیل عوامل مختلفی از جمله تغییر کاربری اراضی، نوع پوشش گیاهی و تأثیرات انسانی بیشتر از مناطق مرتعی تمایل به همگن شدن دارد. مطالعات نشان داده‌اند که پارک‌های شهری در حال تجربه همگن‌سازی قابل‌توجه فلور، کاهش غنای گونه‌ای و افزایش سطح تسلط هستند که عمدتاً به دلیل افزایش فعالیت‌های انسانی است  .(McKinney, 2006; Raupp et al., 2010)اما با در نظر گرفتن گسترش شهرنشینی و تغییر کاربری­های اراضی، توجه به استراتژی‌های ارتقای خدمات اکوسیستم شامل ایجاد فضاهای سبز چند منظوره و ترویج جنگل‌کاری شهری که به ایجاد محیط‌های پایدار کمک می‌کند، ضروری است .(Tülek et al., 2024) ایجاد یک  چشم‌انداز ناهمگن می‌تواند نیازهای متنوع گونه‌های مختلف را با فراهم کردن زیستگاه‌های متنوع و منابع غذایی مختلف برآورده کند (Fahrig et al., 2011; Tscharntke et al., 2005)؛ زیرا بسیاری از گونه­های عنکبوتیان ممکن است به عنوان لارو در زیستگاه­های نیمه‌طبیعی و به عنوان بالغ در مزارع زندگی کنند .(Schmidt and Tscharntke, 2005; Schmidt et al., 2008) علاوه بر این، گونه­های شکارچی برای یافتن طعمه کافی به زیستگاه­های متعدد نیاز دارند (Cardoso et al., 2011; Liu et al., 2014; Schirmel et al., 2015 ).

بنابراین، با وجود اینکه پارک‌های شهری می‌توانند به حفظ محیط زیست کمک کنند و مزایای خاصی دارند، اما تغییر کاربری مراتع به پارک‌های شهری بدون درنظر گرفتن استراتژی­های حفاظتی می­تواند به تنوع زیستی آسیب بزند و با همگن کردن محیط، جمعیت‌های عنکبوت‌ها را نیز به خطر بیندازد. بنابراین نگهداری و مدیریت صحیح پارک شهری در کنار حفاظت مؤثر از مراتع را می­توان به عنوان راهکاری مؤثر برای حفظ جوامع عنکبوت­ها در نظر گرفت.

نتیجه ­گیری

در این پژوهش شناسایی و گروه‌بندی عنکبوت­ها با استفاده از روش­های ریخت­شناسی انجام شد. مقایسه بین مرتع و پارک شهری نشان داد که علی رغم فراوانی بیشتر عنکبوت‌ها در مراتع در هر منطقه، این تفاوت از نظر آماری معنی‌دار نبود؛ اما ترکیب جوامع عنکبوت­ها بین این دو ناحیه تفاوت‌های معنی‌داری را نشان داد. علاوه براین شاخص تنوع شانون_-وینر نیز در مراتع بیشتر از پارک شهری بود. نتایج تنوع بتا نیز نشان می‌دهد که ترکیب جوامع آنها دستخوش Turnover شده و ساختار آن‌ها در مناطق مختلف متفاوت است. همانطور که اشاره شد ترکیب جوامع عنکبوت­ها تحت تأثیر ویژگی‌های زیستگاهی و فعالیت‌های انسانی قرار می‌گیرد و مناطق شهری دارای جوامع عنکبوت­های منحصر به فردی هستند. پوشش گیاهی در این مناطق نقش مهمی در حمایت از جمعیت‌های متنوع عنکبوت‌ها ایفا می‌کند. باید این نکته را مدنظر داشت که پارک‌های شهری به حفظ تنوع زیستی و بهبود کیفیت زندگی ساکنان کمک می‌کنند و زیستگاه‌های ضروری برای گونه‌ها فراهم می‌آورند. در نهایت، نتایج این بررسی بر این تأکید دارد که در برنامه‌ریزی‌های مدیریتی، توجه به تأثیرات تغییر کاربری بر تنوع زیستی و جمعیت‌های مختلف ضروری است و بررسی تعاملات بین نوع کاربری و ویژگی‌های محیطی می‌تواند به درک بهتر تغییرات تنوع زیستی کمک کند.