لزوم تعیین درجه کیفیت داروهای ترکیبی گیاهی قبل از تجویز

نوع مقاله : مروری

نویسندگان

گروه طب ایرانی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران

10.22091/ethc.2024.10117.1010

چکیده

هدف: در طب ایرانی، برای انتخاب داروها بر اساس کیفیت آن‌ها ازنظر گرمی، سردی، خشکی و تری، از معیار درجه کیفیت استفاده می‌شود. درحالی‌که در کتب طب ایرانی، درجه کیفیت داروهای ترکیبی ذکر نشده است، اما برای رعایت قوانین درمان و کاهش عوارض، تعیین درجه کیفیت این داروها ضروری است. در این مطالعه، درجه کیفیت سه منضج ترکیبی پرکاربرد در درمانگاه‌های طب ایرانی مورد بررسی و محاسبه قرارگرفته است.
مواد و روش‌ها: ازآنجاکه در حال حاضر پرکاربردترین داروهای منضج، داروهای ساخته‌شده بر اساس کتاب دارونامه طوبا که یک کتاب داروسازی است می‌باشند، داروهای ترکیبی منضج از این کتاب استخراج‌شده و مزاج هریک از اجزاء آن‌ها از کتب طب سنتی تعیین شد. سپس مزاج ترکیبی آن‌ها با توجه به قواعد موجود در دارونامه طوبا محاسبه شد. پس‌ازآن به تبیین مزاج هر یک پرداخته شد.
نتایج: جهت نضج هر یک از مواد مسبب بیماری، باید تغییراتی در قوام آن ماده ایجاد شود. این تغییرات وابسته به کیفیت منضج هستند؛ به‌عبارت‌دیگر منضج  هر خلطی باید کیفیت خاصی داشته باشد. در این مطالعه منضج صفرا دارای کیفیت سرد و تر در درجه‌ی اول دوم سرد و اول اول تر و منضج سودا دارای کیفیت گرم و خشک در درجه آخر اول گرم و اول اول خشک و منضج بلغم  دارای کیفیت گرم و خشک در درجه آخر دوم گرم و آخر اول خشک بود.
نتیجه‌گیری: تعیین درجه کیفیت داروهای ترکیبی، امکان انتخاب داروی مناسب با شرایط بدنی بیمار ازنظر سن، جنس،  ضعف و قوت و شرایط جغرافیایی و اقلیمی را مهیا می‌کند. توجه به این مسئله نه‌تنها از بیماران مبتلا به بیماری‌های شدید و ساختارهای شکننده در برابر خطرات احتمالی عوارض جانبی مربوط به دارو محافظت می‌کند، بلکه تضمین می‌کند که داروی مناسب برای شرایط خاص بدن آن‌ها تجویز می‌شود. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن سینا، حسین بن عبدالله (428 ه. ق‏). القانون فی الطب. 1، صفحه 291،243،58.
اخوینی (قرن 4 هجری). هدایه المتعلمین فی الطب. صفحه 201.
ارزانی، محمد اکبر (قرن 12 ه.ق). میزان الطب. صفحه 21.
جلادت، امیرمحمد؛ عطارزاده، فاطمه؛ و صادق پور، امید (1390). نضج، مرحله مهم درمانی. طب سنتی اسلام و ایران، ۲ (۳)، ۲20-۲15.
حکیم مومن تنکابنی، محمد مومن (قرن 11 ه.ق). تحفه المومنین. 1، صفحه 57.
شمس‌الدین، احمد (قرن 14 ه.ق). خزائن الملوک. 1، صفحه 167.
عقیلى علوى شیرازى، سید محمدحسین بن محمدهادی‏ (1385). خلاصه الحکمه (صفحه 19، 23، 193، 335، 1085 ،372، 1072)
عقیلى علوى شیرازى، سید محمدحسین بن محمدهادی ‏(1385). قرابادین کبیر. صفحه 245.
عقیلى علوى شیرازى، سید محمدحسین بن محمدهادی‏ (1385). مخزن الادویه. صفحه 12، 434، 1125، 659، 1085.
علی‌خان، محمدصادق (قرن 13 ه.ق). مخازن التعلیم. 1، صفحه 63.
قائنى هروى، محمد صالح‏ (قرن 12 ه.ق). قرابادین صالحی. صفحه 328.
کرمانى، محمد کریم بن ابراهیم‏ (1288 ه.ق). دقایق العلاج. 2، صفحه 43.
مجوسى، على بن عباس‏ (384 ه.ق). کامل الصناعة الطبیة1. صفحه 16.
ناظم جهان چشتی، محمد اعظم (1320 ه.ق). اکسیر اعظم. 1، صفحه 15.
ناظم، اسماعیل (1389) . دارونامه طوبی. صفحه 45، 46.
هروی، محمد بن یوسف (938 ه.ق). بحر الجواهر (معجم الطب الطبیعی). صفحه 352.
Aghili, S. M. H. (2005). Gharabadin Kabir. Tehran: Iran University of medical science publication (Vol.1 p. 245). (in Persian)
Aghili, S. M. H. (2005). Kholasat al-Hekmat. Qom: Esmaeilian (p19, 434, 1125, 335, 1085, 372, 1072-1082). (in Persian)
Aghili, S. M. H. (2005). Makhzan al-Adviah. Edited by Ahmad, K., Ajib, A., Molavi, G. H., Molavi, G. A., Calcutta (23, 12,193,659). (in Persian)
Akhaveini (1991). Hedayat al-Motaalemin fi al-Tibb. Mashhad: Mashhad University Publication (p. 201). (in Persian)
Alikhan, M. S. (1905). Makhazen al-talim. Dehli: Faughi )Vol.1 p. 63(. (in Persian)
Arzani, M. A. (2000). Mizan al-Teb. Qom: Sama) p. 21(. (in Persian)
Avicenna (Ibn Sina) (2005). The Canon of Medicine (Al-Qanon fi al-Tibb). Beirut: Dar Al Ehya Al Toras Al Arabi (Vol.1 p.243, 58, 291). (in Arabic)
Cheshti, M. A. (2007). Exir-e Azam (Azam’s Elixir). Tehran: Iran University of Medical Science, Institute for Islamic and Complementary Medicine (Vol.1 p.15). (in Persian)
Ghayeni, M. S. (1765). Gharabadin Salehi. Iran University of Medical Scienc (p. 328). (in Persian)
Heravi, M. Y. (2008). Bahro al-Javaher. Qom: Jalaleddin (p. 357(. (in Arabic)
 Jaladat, A., Attarzadeh, F., & Sadeghpour, O. (2011). Maturation an Important Step in Treatment Protocols of Iranian Medicine. Jiitm, 2(3), 215-220.
Kemani, M. K. (1993). Daghaegh al-alaj. Kerman: Saadat (Vol 2 p. 43). (in Arabic)
Majusi, A. I. A. (2008). The Perfect Art of Medicine (Kamel-alSanaat Al-Tibbiah). Qom: Natural Medicine Rehabilitation Institute. (Vol.1 p.16). (in Arabic)
Momen Tonekaboni, S. M. (2001). Tohfe Momenin. Qom: Noore Vahy (Vol.1 p.57). (in Persian)
Nazem, E. (2016). Daroonameh Tooba. Talayesabze Tooba (p. 45, 46). (in Persian)
Shamsoddin, A. )2008). Khazaen al-Moluk. Tehran: Tehran University of Medical Science. )Vol.1 p. 167(. (in Persian)