از شکارگری تا سوداگری: تحلیل صادرات پوست حیات وحش ایران در دوره پهلوی اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه علوم و مهندسی محیط‌زیست، واحد قائم‌شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم‌شهر، ایران.

10.22091/ethc.2025.13040.1062

چکیده

هدف: این پژوهش به تحلیل صادرات پوست حیات‌وحش ایران در دوره پهلوی اول و با تکیه بر اسناد مجله رسمی اتاق تجارت می‌پردازد.
مواد و روش‌ها: با رویکرد توصیفی تحلیلی و بررسی داده‌ها، گونه‌های جانوری صادر‌شده، حجم و ارزش صادرات و الگوهای جغرافیایی این تجارت واکاوی شد.
نتایج: یافته‌ها نشان داد ۱۷ گونه جانوری کلیدی حیات وحش در فهرست تجارت از 60 شهر ایران قرار داشتند و شبکه تجاری پیچیده‌ای مبتنی بر سلسله‌مراتب شهری شکل گرفته بود: تهران و اصفهان به‌عنوان کانون‌های اصلی و شهرهایی مانند مشهد و همدان به‌عنوان مراکز ثانویه عمل می‌کردند. بهای انواع پوست از سه ریال (برای خرگوش) تا هزار ریال (برای ببر) متغیر بود که شکار بی‌رویه، تقاضای بازارهای خارجی و سیاست‌های درآمدزایی دولتی را نشان می‌داد.
نتیجه‌گیری: روشن است که این تجارت تاریخی با وجود سهم اقتصادی چشمگیر، فاقد ملاحظات محیط‌زیستی بود و فشار شکار بی‌رویه که ریشه در دوره‌های گذشته، به‌ویژه قاجار داشت، به کاهش شدید جمعیت گونه‌های کلیدی مانند ببر انجامید. این پژوهش تأکید می‌کند که الگوهای تاریخی بهره‌برداری از طبیعت، نقش پررنگی در چالش‌های کنونی تنوع زیستی ایران دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اداره کل گمرکات (1308). احصائیه تجارتی ایران: مجموعه تجارت عمومی ایران با ممالک خارجه در سال 1307. تهران: شقق.
امیری پری، فاطمه (1390). رویکردهای مجله اتاق تجارت. نامه اتاق بازرگانی، 523، 15-17.
پروانه، نادر؛ و شاکری، نگین (1390). تحلیلی بر مجله اطاق تجارت سال اول (آبان 1308 تا آبان 1309). نامه اتاق بازرگانی، 523، 8-14.
جمال‌زاده، م‍ح‍م‍دع‍ل‍ی (1384). گ‍ن‍ج‌ ش‍ای‍گ‍ان‌ ی‍ا اوض‍اع‌ اق‍ت‍ص‍ادی‌ ای‍ران‌. تهران: سخن.
حسنی، سید رحمان (1388). نگاهی به تجارت پوست میان ایران و روس در عصر قاجار (بر پایه اسناد وزارت خارجۀ ایران؛ 1243 - 1327ق./1828 - 1909م.). گنجینه اسناد، 19 (1)، 49-54.
روزنامه اطلاعات (1307). تجارت اقتصاد. شماره 541، 1 مرداد. ص 1.
شیراوند، شیوا (1390). نشریات اتاق تجارت. نامه اتاق بازرگانی، 523، 18-19.
ططری، علی (1390). اتاق تجارت ثبت است بر جریده عالم دوام ما (رویکرد به مطبوعات تجاری). نامه اتاق بازرگانی، 523، 5-7.
قصابی گزکوه، جلیل؛ وکیلی، هادی؛ و متولی حقیقی، یوسف (1399). بررسی فعالیت‌ تجارتخانه‌های روسیه در مشهدِ دورة قاجار از سال 1307 تا 1344ق. پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران، 9 (1)، 227-248.
مجله اطاق تجارت (1311). شماره مخصوص نرخ. تهران: اطلاعات.
  
References
Alves, R. R. N., Medeiros, M. F. T., Albuquerque, U. P., & Rosa, I. L. (2013). From past to present: Medicinal animals in a historical perspective (pp. 11–23). In R. Alves & I. Rosa (Eds.), Animals in traditional folk medicine (pp. 11–23). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-642-29026-8_1
Amiri Pari, F. (2011). Approaches of the Chamber of Commerce Journal. Chamber of Commerce Letter, 523, 15–17. (in Persian)
Ettelaat Newspaper. (1928, July 23). Economy trade (No. 541, p. 1). (in Persian)
Fukushima, C. S., & Cardoso, P. (2024). Wildlife trade. In S. M. Scheiner (Ed.), Encyclopedia of biodiversity (pp. 322–340). Academic Press.
General Administration of Customs. (1929). Trade statistics of Iran: A compilation of Iran's general trade with foreign countries in the year 1928 (p. 63). Tehran: Shafagh. (in Persian)
Ghassabi Gazkouh, J., Valkili, H., & Motavali Haghighi, Y. (2021). A study of commercial activities of Russia in Mashhad at Qajar era (1890–1926 AD). Research Journal of Iran Local Histories, 9(17), 227–248. (in Persian)
Hasani, S. R. (2009). A study of the fur trade between Iran and Russia during the Qajar era (based on documents from the Iranian Ministry of Foreign Affairs; 1243–1327 AH / 1828–1909 AD). Documentary Treasures, 19(1), 49–54. (in Persian)
Hughes, A. C. (2021). Wildlife trade. Current Biology, 31(19), R1218–R1224. https://doi.org/10.1016/j.cub.2021.08.029
Jamalzadeh, M. A. (2005). The treasure of the Shaygan or the economic conditions of Iran. Tehran: Sokhan. (in Persian)
Journal of the Chamber of Commerce. (1932). Special issue on pricing. Tehran: Ettelaat. (in Persian)
Parvaneh, N., & Shakeri, N. (2011). An analysis of the first year of Chamber of Commerce Journal (November 1929–November 1930). Chamber of Commerce Letter, 523, 8–14. (in Persian)
Romeu Nóbrega Alves, R., Mota, E. L. S., & Pereira Dias, T. L. (2018). Use and commercialization of animals as decoration. In R. R. N. Alves & U. P. Albuquerque (Eds.), Ethnozoology (pp. 261–275). Academic Press.
Scanes, C. G. (2018). Animal attributes exploited by humans (nonfood uses of animals) (pp. 13–40). In C. G. Scanes & S. R. Toukhsati (Eds.), Animals and human society (pp. 13–40). Academic Press.
Shiravand, Sh. (2011). Publications of the Chamber of Commerce. Chamber of Commerce Letter, 523, 18–19. (in Persian)
Tatri, A. (2011). Approach to trade press. Chamber of Commerce Letter, 523, 5–7. (in Persian)
Van Uhm, D. P. (2016). Wildlife trade through the ages (pp. 1–15). In The illegal wildlife trade (Vol. 15, pp. 1–15). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-42129-2_1